काठमाडाैं । च्याउ स्वास्थ्यको लागि फाइदाजनक मानिन्छ । नेपालमा पनि च्याउ खाने चलन बढ्दै गएको छ । विस्तारै हरेकको भान्सामा च्याउको तरकारीले स्थान बनाइरहेको छ ।

सहरमा तरकारी बजारबाट च्याउ किनेर ल्याउने प्रचलन भएपनि गाउँघरमा पसलबाट च्याउ किन्नुको सट्टामा कतिपयले जंगलबाट ल्याउने गर्छन् । यस्तो अवस्थामा धेरै पटक विषालु च्याउका कारण मृत्युको खबर आउने गर्छ । धेरैले च्याउ खाएकै कारण अकालमा ज्यान गुमाउनुपरेको हामीले सुन्दै आएका छौँ । धेरैजसो मानिसले जंगली च्याउ र सामान्य च्याउबीचको भिन्नता बुझ्दैनन्, त्यसैले तिनीहरूले गल्तीले विषाक्त च्याउ खान्छन् ।

विशालु च्याउ खाँदा शरीरको कुन अंग प्रभावित हुन्छ ?

कतिपय च्याउले कलेजो र मृगौलामा असर गर्छ । कहिलेकाहीँ बिरामी अस्पताल समयमा पु-याउन नसक्दा औषधी समयमा दिन नसक्दा ज्यान जान्छ । धेरै जसो केसहरुमा समान रङ र रूपका कारण विषालु च्याउ पहिचान गर्न गल्ती हुन्छ । समा पाइने सबैभन्दा खतरनाक पदार्थ अमानिटिन हो । तिनीहरू डेथ क्याप र विनाशकारी भनिने च्याउमा पाइन्छ । साथै, यो सानो खैरो च्याउ मा पनि पाइन्छ । धेरै जसो च्याउको मृत्यु एमानिटिनको कारणले हुन्छ ।

विशालु च्याउ पहिचान गर्नमा गल्ती कसरी हुन्छ ?

विषालु च्याउ पहिचान गर्न गाह्रो छ । च्याउसँग सम्बन्धित केही अनुमानहरू छन्, जसको मद्दतले मानिसहरूले सामान्यतया विषालु च्याउ पत्ता लगाउन सकिन्छ । तर अनुमानहरुको मात्रै आधारमा विषाक्त च्याउ निश्चित रूपमा पत्ता लगाउन सकिँदैन ।

केही अनुमानहरुमध्येमा एउटा विधि च्याउको रंगबाट च्याउ विषाक्त छ वा होइन भनेर पत्ता लगाउन सकिन्छ । चम्किलो रङका च्याउ विषालु हुने विश्वास गरिन्छ, तर विश्वमा रहेका अधिकांश विषालु च्याउ खैरो वा सेतो रंगका हुन्छन् । डिस्ट्रोइङ एन्जिलको रङ पूरै सेतो हुन्छ । एमानिटिन युक्त च्याउको रंग उज्यालो सुन्तला वा सेतो हुन सक्छ ।

चाँदीमा विषालु च्याउ मिसिएपछि चाँदी कालो हुन्छ भन्ने पनि मानिसहरुको विश्वास छ तर यो कुरा अहिलेसम्म प्रमाणित भएको छैन । यसका साथै च्याउको टोपी धारिलो भएमा त्यो विषालु हुन्छ भन्ने कुरा मानिसहरुले विश्वास गर्छन् तर डेथ क्याप च्याउको कुरा गर्ने हो भने यसको आकार तिखो नभई गोलो हुन्छ ।

के के कुरामा ध्यान दिन सकिन्छ ?

क्लिनिकल न्यूट्रिशनिस्टका अनुसार कहिलेकाहीँ मानिसले च्याउलाई स्टार्टरको रूपमा प्रयोग गर्ने र मानिसले मदिरासहित च्याउ खान्छन्, जुन खतरनाक हुनसक्छ ।कहिलेकाहीँ साधारण च्याउ खाँदा पनि फूड पोइजनिङ हुने गर्छ । न्यूट्रिशनिस्टका अनुासर ७ वर्षभन्दा मुनिका बालबालिकालाई च्याउ दिनु उचित हुँदैन किनभने त्यतिबेलासम्म च्याउ पचाउन सक्ने इन्जाइम हुँदैन ।

बजारबाट च्याउ किन्दा पनि विशेष सावधानी अपनाउनु जरुरी हुन्छ । यसमा कुनै किसिमको चिसोपन हुनुहुँदैन । साथै, च्याउलाई प्लास्टिकमा राख्नु हुँदैन । ताजा च्याउ ल्याएको हो भने ४८ घण्टाभित्र खाइसक्नुपर्ने हुन्छ ।

च्याउ सधैं नियन्त्रित वातावरणमा हुर्किन्छ त्यसैले खतरनाक हुनसक्ने भएकाले जंगलबाट च्याउ टिपेर खानु उचित हुँदैन । सकेसम्म जंगलको च्याउ नखानु नै वेश हुन्छ ।

च्याउ किन यति धेरै विशेष ?

च्याउ हावामा फैलिने ब्याक्टेरिया उत्पादन गर्ने फंगस हो । च्याउ माटो वा काठमा उम्रिन्छ अनि बढ्छ । स्वास्थ्यका लागि राम्रो मानिने भएकाले आजभोलि यसको प्रचलन झनै बढेको छ । यसमा कोलेस्ट्रोल र बोसो हुँदैन ।

यसका साथै च्याउ भित्र पोटासियम, भिटामिन डी, फाइबर, सेलेनियम जस्ता पोषक तत्व पनि पाइन्छ । यसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ । च्याउ अल्जाइमर जस्ता रोगहरूसँग लड्न पनि उपयोगी हुन सक्छ ।