सन् १९७७ मा खेलबाट सन्यास लिएका पेले विश्वका चर्चित खेलाडीमध्ये एक थिए । उनी विश्वकप फुटबलको उपाधि जित्ने तीन टिमको सदस्य रहिसकेका छन् । यस्तो अवसर प्राप्त गर्ने उनी विश्वकै एक मात्र भाग्यमानी खेलाडी हुन् । आफ्नो खेल करियरमा १३६३ खेल खेलेका पेलेले कीर्तिमानी १२८१ गोल ​​गरेका छन् ।

उनको खेल र रेकर्डसँग सम्बन्धित सयौं कथाहरू संसारभर प्रसिद्ध छन्, तर इतिहासको यो सबैभन्दा प्रसिद्ध खेलाडीसँग सम्बन्धित केही कुराहरू छन् जुन धेरैलाई थाहा छैन।

रेफ्री बाहिर जान बाध्य त्यो खेल

१८ जून १९६८ को बोगोटाको प्रसंग हो । त्यो दिन त्यहाँ पेलेको क्लब सान्तोस र कोलम्बियाली ओलम्पिक टोलीबीच मैत्रीपूर्ण खेल चलिरहेको थियो । त्यतिबेला रातो कार्डको प्रयोग गर्ने प्रचलन थिएन । यो सन् १९७० मा मात्र प्रचलनमा आएको हो । त्यसैले त्यसपूर्व रेफ्रीले नै खेलबाट बाहिरिन खेलाडीलाई निर्देशन दिने गर्थे । रेफ्री गुइलेर्मो भेलास्क्वेजले पेलेलाई मैदान छोड्न इशारा गरे । पेलेले फाउन खेलेको निष्कर्षसहित रेफ्रीले यस्तो निर्णय गरेका थिए । साथै भेलाज्क्वेजले पेलेले आफूमाथि दुर्व्यवहार गरेको आरोप पनि लगाएका थिए । तर उनको यो निष्कर्ष निकै महँगो सावित भयो ।

खेलाडी र दर्शकमाझ यो निर्णयले ठूलो विवाद खडा गर्यो । आक्रोसित सान्तोसका खेलाडीले रेफ्री भेलाज्क्वेजलाई घेरा हाले । खेलका तस्बिरहरूमा भेलाज्क्वेजको आँखा कालो भएको देख्न सकिन्छ।

त्यहाँ उपस्थित दर्शकले पनि पेलेलाई साथ दिँदै रेफ्रीको विरोध गरेका थिए । जसलाई थेग्न नसकेर उनी लाइनम्यानलाई आफ्नो सिट्टी सुम्पिँदै पेलेलाई खेलमा फिर्ता बोलाएर बाहिरिएका थिए ।

सन् २०१० मा दिएको एक अन्तर्वार्तामा भेलाज्क्वेजलाई प्रस्तोताले उक्त खेलबारे जिज्ञासा राखेका थिए । जसको जवाफमा उनले विवादका कारण आफूले मैदान नै छाड्नु परेको स्वीकार गरेका छन् ।

के पेलेले साँच्चै युद्ध रोकेका थिए ?

सन् १९६० को दशकमा पेलेको सान्तोस एफसी विश्वको सबैभन्दा प्रसिद्ध फुटबल क्लबमध्ये एक थियो। यसैको फाइदा उठाउँदै यो टोलीले विश्वभर धेरै मैत्रीपूर्ण खेल खेलेको थियो ।

यही क्रममा ४ फेब्रुअरी १९६९ मा नाइजेरियाको युद्धग्रस्त क्षेत्रमा एउटा मैत्रीपूर्ण खेल खेलिएको थियो । उक्त खेलमा सान्तोस क्लबले बेनिनी सिटीको स्थानीय क्लबलाई २–१ ले पराजित गरेको थियो ।

त्यतिबेला नाइजेरियामा रक्तपातपूर्ण गृहयुद्ध चलिरहेको थियो । इतिहासकार गुरमान गोर्चेका अनुसार ब्राजिलका खेलाडी र अधिकारीहरू सुरक्षाबारे निकै चिन्तित थिए । यो चिन्तालाई मध्यनजर गरेर युद्धरत दुवै पक्षले त्यतिबेला युद्धविराम गर्ने निर्णय गरेका थिए ।

पेले : रहस्य नखुलेको एउटा नाम

 

यो घटनाको सत्यताबारे विभिन्न कुराहरू भनिन्छ। अन्तरंग संवादमा पेलेले सामना गर्ने प्रश्नमध्ये यो एक हो । पेलेले पहिलो पटक सन् १९७७ मा आफ्नो आत्मकथा प्रकाशित गरेका थिए । यसमा भने यसबारे केही उल्लेख गरिएको थिएन । तर त्यसको ३० वर्षपछि प्रकाशित अर्को आत्मकथामा भने उनले यो कुरा उल्लेख गरेका छन् । जसमा उनले उक्त खेलले गृह युद्ध समाप्त हुनसक्ने बताएको जनाएका छन् ।

पेलेले लेखेका छन्, ‘यो पूर्णतया सहि हो वा होइन, मलाई थाहा छैन । तर नाइजेरियाले हामी त्यहाँ भएको समयमा कुनै घुसपैठ नभएको सुनिश्चित गरेको थियो ।

लेननसँग टक्कर

सन् १९७५ मा पेले संयुक्त राज्य अमेरिकाको न्यूयोर्कस्थित कोसमोसको लागि खेल्न गए। अंग्रेजी कमजोर भएकाले उनले त्यहाँ अंग्रेजी सिक्न थाले ।

एक पटक उनको पूर्व बीटल्स गायक र गिटारवादक जोन लेननसँग टक्कर पर्यो । पेलेले २००७ मा लेखेका थिए, ‘लेनन त्यतिबेला जापानी भाषा सिक्दै थिए।’

पेलेका अनुसार लेननले आफू र उनका अन्य बीटल्स साथीहरूले एक पटक इङ्ल्यान्डको एउटा होटलमा ब्राजिलियन टोलीलाई भेट्ने प्रयास गरेको बताएका थिए। पेलेले लेखेका छन् कि ब्राजिलियन फुटबल संघका निर्देशकले ती व्यक्तिहरूलाई भेट्नबाट रोकेका थिए।

युरोपको क्लबबाट किन खेलेनन् पेले

पेलेका आलोचकहरू भन्छन् कि उनले युरोपको कुनै पनि क्लबबाट खेलेनन् । यो उनका लागि फाइदाजनक साबित भयो।

अन्य धेरै ठूला र साना ब्राजिलियन खेलाडीहरूजस्तै करियरको शिखरमा पेले थिए तर उनलाई विदेश जानबाट रोकिएको थियो।

सान्तोस क्लबले रियल म्याड्रिड र एसी मिलानजस्ता क्लबहरूको प्रस्ताव अस्वीकार गरेका थियो । त्यतिबेला खेलाडीले कहाँ खेल्ने भन्ने निर्णय उनीहरूको हातमा नभएर क्लबको अधीनमा हुन्थ्यो ।

उनलाई ब्राजिलमै राख्न सरकारबाट दबाब पनि आएको थियो । सन् १९६१ मा, तत्कालीन राष्ट्रपति जानियो क्वाड्रोसले पेलेलाई ब्राजिलबाट खेल्न अनुमति दिन नसकिने घोषणा नै गरेका थिए । उनले त्यतिबेला भनेका थिए, ‘पेले राष्ट्रिय सम्पत्ति’ हुन् । उनलाई विदेश ‘निर्यात’ गर्न सकिँदैन ।’

१९७५ मा पेले विदेशी क्लबको हिस्सा भए । तथापि, उनले न्यूयोर्क कोसमोस नामको टोलीबाट खेले।

५० वर्षको उमेरमा ब्राजिलको कप्तान

पेलेले क्लब र देश दुवैको कप्तानी गर्ने प्रस्ताव अस्वीकार गर्नुअघि मात्र एक पटक ब्राजिलको कप्तानी गरेका थिए।

राष्ट्रिय टोलीबाट सन्यास लिएको १९ वर्षपछि सन् १९९० मा उनले कप्तानको रूपमा मैत्रीपूर्ण खेलमा भाग लिए। ब्राजिलले ‘रिष्ट अफ द वर्ल्ड’ टिमसँग खेलेको थियो ।

यो खेल पेलेको ५० औं जन्मदिनमा खेलिएको हो । खेलको पहिलो ४५ मिनेटमा पेले मैदानमा उत्रेका थिए ।

उत्तिकै राम्रा गोलकिपर

पेले गोलकिपर बनेको भए पनि सायद निराश हुने थिएनन् । उनले सान्तोस क्लबबाट खेल्दा चार खेलमा यो भूमिका निर्वाह गरेका थिए । जसमध्ये एक थियो सन् १९६४ मा खेलिएको ब्राजिलियन कपको सेमिफाइनल । यसमा ब्राजिलले सबै खेल जित्यो, पेलेले कुनै पनि खेलमा गोल गर्न दिएनन्।

जब पेले अपहरणमा परे

सन्तोस क्लबका खेलाडीहरू ५ सेप्टेम्बर १९७२ मा त्रिनिडाड र टोबागोमा खेलिने खेलबाट दुःखी थिए।

टोलीका डिफेन्डर ओबेरेडनले सन् २०१० मा ब्राजिलको एउटा पत्रिकालाई भनेका छन्, ‘हामी आफ्नो विमानमा फर्किनका लागि छिटो खेल खेल्न तयार थियौं।’

तर ४३ औं मिनेटमा पेलेले गोल गरेपछि पोर्ट अफ स्पेन स्टेडियमका दर्शकहरु अनियन्त्रित बने ।

दर्शकहरू मैदानमा प्रवेश गरे र केही बेरपछि पेलेलाई काँधमा उठाएर सडकमा हिँड्न थाले, यो उत्सवको माहोलमा पेलेलाई त्यहाँबाट फर्काउन सजिलो थिएन ।

सिल्भेस्टर स्टेलोन फिक्का

१०८० ताका सिल्वेस्टर स्टेलोन एक प्रसिद्ध नाम बनेको थियो। उनको फिल्म ‘एस्केप टु विक्टोरी’ को सुटिङ सन् १९८० मा सुरु भएको थियो । यो फिल्म दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा नाजी र कैदीहरूको टोलीको काल्पनिक कथा थियो।

पेले धेरै पूर्व फुटबलरहरू र त्यसपछि खेल्ने खेलाडीहरूसँगै यसको हिस्सा थिए। पेलेले एक दृश्यमा एक्रोबेटिक साइकल शट पनि हिर्काए।

पेलेले ब्राजिलको एक वेबसाइटलाई दिएको अन्तर्वार्तामा उक्त गोली स्टेलोनलाई मार्नका लागि लागेको बताए ।

उनले भने, ‘स्क्रिप्ट अनुसार, स्ट्यालोनले शट लिनु पर्ने थियो र म गोलकिपर थिएँ।’

पेले चर्को स्वरमा हाँसे र भने, ‘तर उसले बललाई हिट गर्न पनि सकेन।’

संसारमा एक जना पेले मात्र छैनन्

पेलेका फ्यानहरूले दिअर इज वन्ली वन पेले गीत गीत गाउँछन् । तर यो सत्य होइन।

विश्वभर फुटबल मैदानमा र बाहिर पेले नामका धेरै व्यक्तिहरू छन्। अफ्रिकाका प्रसिद्ध खेलाडी जसको नाम अबेदी औ हो, उनी अबेदी पेलेको नामले प्रसिद्ध छन् । उनी घाना र युरोपका धेरै क्लबबाट खेल्छन्।

पेड्रो मोन्टेरो इङ्गल्याण्डका एक केप भर्डियन डिफेन्डर जो २००६ मा साउथ ह्याम्पटनबाट सामेल भए । उनी पनि पेलेको नामबाट चिनिन्छन् । यो नाम उनलाई बाल्यकालमा दिइएको थियो।

पेलेको ख्यातिको अनुमान यस तथ्यबाट गर्न सकिन्छ कि पेलेले पाएको नाम एडसन पनि धेरै प्रसिद्ध भयो।

ब्राजिलियन इन्स्टिच्युट अफ जियोग्राफी एन्ड स्ट्याटिस्टिक्सका अनुसार सन् १९५० को दशकमा ब्राजिलका ४३,५११ व्यक्तिलाई एडसन नाम दिइएको थियो। दुई दशकपछि पेलेको गोल १००० नाघेपछि यो नामको संख्या बढेर १,११,००० पुगेको थियो।

राष्ट्रपति बन्ने अधुरो सपना

१९९० मा पेलेले सन् १९९४ मा हुने ब्राजिलको राष्ट्रपति चुनावमा भाग लिने घोषणा गरेका थिए ।

तर यो कहिल्यै साकार भएन । तर उनी मन्त्री बन्न भने सफल भए । उनी सन् १९९५ देखि १९९८ सम्म ब्राजिलका खेलकुद मन्त्री थिए।

उनले ब्राजिलका फुटबलरहरूलाई आफ्नो क्लब छनोट गर्न थप स्वतन्त्रता दिने कानुन बनाउनमा प्रमुख भूमिका खेलेका थिए । जुन उनीहरूले खेल्दा सम्भव थिएन।

बिबिसीबाट